Prestons ‘community wealth-building’- Simon Franke / Trancity

Preston in Lancashire is een flinke stad van 140.000 inwoners noordelijk van Liverpool en Manchester. Een oude industriestad die, zoals veelal in Engeland, sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw in verval was geraakt. In 2011 kiest het stadsbestuur een eigen strategie om de stad er weer bovenop te helpen: ‘Community Wealth-Building’. Dat wordt praktijk door te sturen op de besteding van publiek geld bij de inkoop van goederen en diensten: zoveel mogelijk lokaal! Paint Your Town Red beschrijft de aanpak.

Armoede en verwaarlozing
Ik zeilde de afgelopen jaren (tot Corona roet in het eten gooide) in en rond Groot-Brittannië en kwam veel in oude haven- en industriesteden. Veel meer dan in Nederland zie je op straat het verschil tussen rijke en arme steden. Het zuidoosten met Londen als centrum biedt een totaal andere aanblik dan bijvoorbeeld het noorden van Engeland, waar de armoede van de bewoners en de verwaarlozing van de openbare ruimte zich onmiddellijk opdringt. Niet zelden staat in een centrale winkelstraat dertig tot veertig procent van de verveloze winkelpanden leeg. En als je wat beter kijkt zie je veel te veel ‘charityshops’.

Geen shopping mall
Natuurlijk gaan er ontwikkelingsgelden naar het Noorden, vanuit Londen en tot recent ook uit Brussel. Dan wordt er geïnvesteerd in bijvoorbeeld een havenfront; de stad ziet er op die plek beter uit, er komen een paar restaurantjes en er is hoop op meer (varende) toeristen. Maar je ziet het niet doorsijpelen in de straten daarachter.
Preston had begin van deze eeuw ingezet op een grote shopping mall in het centrum van de stad als aanjager van de wederopstanding. In de uitloop van de financiële crisis ‘ontplofte’ dat project. Dat was het moment voor een totaal andere aanpak. Op gang gebracht door  Matthew Brown – Labour’s ‘leader of the City Council’- heeft de lokale economie een nieuwe dynamiek gekregen.

Kort door de bocht:
- ‘Community Wealth-Building’ is het sleutelbegrip: bewonersparticipatie; gemengd eigenaarschap in de economie; geld lokaal inzetten; eerlijke arbeidsverhoudingen; sturing op inkoop van goederen en diensten; grond en vastgoed sociaal productief maken.
- Betrek ‘anchorinstitutions’, grote werkgevers in de stad in de plannen. Te beginnen bij instellingen die met publiek geld worden gefinancierd (onderwijs, zorg bijvoorbeeld).
- Stimuleer die instellingen om goederen en diensten zoveel mogelijk lokaal in te kopen en kijk daarbij niet alleen naar de laagste prijs, maar ook naar sociale, ethische en duurzaamheids factoren.
- Stimuleer de vorming van nieuwe coöperaties in de stad om die levering van goederen en diensten optimaal ten goede te laten komen aan de gemeenschap. Vooral op terreinen die onvoldoende worden bestreken door bestaande lokale bedrijven of omdat bestaande bedrijven niet voldoen aan de brede agenda.
- Koppel de activiteiten aan verbetering en toegankelijkheid van de arbeidsmarkt in de stad.

Opbrengst
In 2012 besteden publieke instellingen maar 5 procent van hun inkoop van producten en diensten in Preston zelf. In 2013 besteedden bijvoorbeeld de gemeente en de eerste zes ‘anchorinstitutions’ 38 miljoen pond in de stad en 292 pond in de eigen county Lancashire. In 2018 was dat respectievelijk 111 miljoen en 486 miljoen pond. Die sprong zie je terug in vastgoed, infrastructuur, openbare ruimte en op de arbeidsmarkt. En de spirit is terug in de stad.
In Engeland heeft Prestons ontwikkeling terecht veel aandacht gekregen. Zie bijvoorbeeld dit artikel in The Guardian. In Nederland ken ik alleen deze mooie reportage in Vrij Nederland.

Over het boek
Paint Your Town Red beschrijft het proces en is een how to do boek. Lijstjes met te zetten stappen. Het heeft oog voor de kritiek uit klassieke economische kringen (protectionisme) en inspireert. Dat is het positieve aan het boek.
Wat minder enthousiast ben ik over de beschouwing over de wereldwijde beweging van lokale economie en coöperaties. Dat blijft te theoretisch en algemeen. En irritant is dat het boek wordt ingezet in de landelijke strijd tussen Labour en Tories en in de richtingenstrijd binnen Labour. Dat zie je ook wel terug in de titel van het boek.  Ik had liever meer gelezen over de lokale politiek, hoe stadsbestuur en bewoners zich tot elkaar verhouden, hoe de ‘stemming’ in de stad is na tien jaar werken met dit model. Daar gaat het genoemde Vrij Nederland-artikel juist wel op in.

Voor ieder die met stadsontwikkeling en lokale economie bezig is, is het de moeite waard je te verdiepen in het Preston model. Dit boek schiet op onderdelen tekort, maar is toch de moeite van het lezen waard.

Matthew Brown & Rhian E Jones: Paint your Town red – How Preston took back Control and your Town can too. Repeater Books, 2021.