De Haarlemse Groenmarktkerk, een plek die helpt - Lenneke Overmaat - Trancity

De Groenmarktkerk is een prachtig gebouw op het Nieuwe Groenmarktplein in het centrum van Haarlem. Een pleintje waar ik als Haarlemmer regelmatig overheen fiets op weg naar de Hema of naar bakker Van Vessem.
Een aparte plek omdat het er zo rustig is. Even geen terrassen, winkels en toeristen, maar hier en daar een zwerver die op de trap van de kerk zit in afwachting van de maaltijdsoos in het gebouw van Stem in de Stad (ondersteunt mensen in nood, in het gebouw naast de kerk) of op het bankje onder de bomen op de Krocht, aan het eind van het plein, om een sjekkie of joint te roken.

Het is 'een plek die helpt' zegt de jonge kerkganger Vincent als ik hem tijdens de High Tea ter ere van het 175 jarige bestaan van de Groenmarktkerk vraag wat deze kerk voor hem betekent. De kerk helpt hem om zijn geloof te belijden samen met andere gelijkgezinden en de kerk is er voor anderen die behoefte hebben aan ontmoeting of juist aan stilte. 
Elke middag is de kerk open van 14.00 tot 16.00 uur als stiltecentrum. Op een keer was er een jonge vrouw binnengelopen die aan de praat raakte met een van de vrijwilligers. Achteraf vertelde zij dat ze juist door dat gesprek af had gezien van een zelfmoordpoging.

 
Maatschappelijke betrokkenheid
Ook voor het oudere echtpaar Joke en Ton Stevens betekent de kerk veel en dan vooral de ontmoeting met anderen van de Groenmarktgemeenschap. De open mind, het oecumenische karakter en de maatschappelijke betrokkenheid spreekt hen aan. Al meer dan veertig jaar zijn zij actief in diverse liturgiegroepen waar over maatschappelijke kwesties en levensvraagstukken wordt gesproken. ‘De kerk is voor mij een plek waar ik inspiratie vandaan haal en waar ik iets kan doen voor een ander, iets bij kan dragen’, zegt Joke en Ton knikt bevestigend. Als 10 jarige was hij al in 1942 een bezoeker van de prachtige St. Antonius van Paduakerk, de officiële naam van deze kerk. En jaren later zong hij in het koor en verzorgde hij de liturgie samen met Joke.

Barmhartigheid, zorgzaamheid en naastenliefde voor mensen in nood, zijn belangrijke waarden voor de kerkgangers die vanmiddag bijeen zijn. ‘De mensen zijn de kerk’ en ‘de Groenmarktgemeenschap eindigt niet als de kerk verkocht wordt’, zegt vrijwilligster Alison McDonnell enthousiast.

Voorgenomen verkoop van de kerk
Ontmoeting, met elkaar in gesprek gaan, open staan voor de noden van een ander zijn ook de drijfveren van Bernadette Meertens, een bevlogen vrijwilligster van de Groenmarktgemeenschap. Zij maakt zich druk over de dreigende verkoop van de kerk en doet er alles aan om de maatschappelijke en oecumenische functie van dit gebouw te behouden. Niet alleen voor de kerkgangers maar ook voor de mensen die binnenlopen voor een moment van stilte of een kaarsje willen aansteken. En ook voor de dak- en thuislozen die een praatje komen maken. De sfeervolle kerk biedt meer mensen onderdak, zo treden er regelmatig ook koren op, zijn er afscheidsdiensten, concerten en vieringen.

De Antoniusgemeenschap organiseert samen met het Haarlemse poppodium Patronaat 'Take me to the church' concerten in de kerk voor jongeren die bij aanvang een verhaal over het geloof te horen krijgen van Joris Obdam, actief vrijwilliger van deze gemeenschap en voormalig straatpastor bij Stem in de Stad. ‘In feite gaat geloof over je persoonlijke ontwikkeling en over de betekenis die je aan je eigen leven wilt geven. Als ik dat bewustzijn over kan brengen bij hen, is mijn missie geslaagd', zegt Joris.

Hoe verder met kerk en plein
Over zowel de bestemming van de kerk als over de inrichting van dat prachtige pleintje is nu discussie. Moet er wel of geen (gedeeltelijk ondergrondse) fietsenstalling komen of is een ander soort herinrichting gewenst, is de vraag waar de gemeente over gaat. En wat gaat het Bisdom, de eigenaar van de kerk, doen bij de voorgenomen verkoop van de kerk? Gaan zij voor de hoogste bieder of zien zij ook het belang in van de maatschappelijke functie van deze kerk? Blijft het een plek voor alle verschillende bewoners van Haarlem, of wordt het een plein alleen nog voor toeristen en terras-gangers?

Lenneke Overmaat schrijft een Trancity-blog over de Nieuwe Groenmarkt in Haarlem, centraal gelegen in de stad, een plek van betekenis in het publiek domein. Zij is op zoek naar het alledaagse leven rondom het pleintje; zorginstellingen en hun gebruikers en professionals, de kerk, bewoners en ondernemers.

Een eerder Trancity-blog geeft in het kort enige achtergrond over de Nieuwe Groenmarkt.

Het kader is het project ‘De Rechtvaardige Stad’ van Simon Franke (Trancity) en Wouter Veldhuis (MUST). Is de stad, zo vragen zij zich af, er nog wel voor iedereen en voor alle functies van het stedelijke leven? Daarover schreven zij het bij trancityxvaliz verschenen Stadsessay Verkenning van de rechtvaardige stad – Stedenbouw en de economisering van de ruimte. Dit essay is hier gratis te downloaden of hier in print aan te kopen.